DISC is in de jaren '20 van de vorige eeuw bedacht door William Moulton Marston en beschrijft vier gedragsstijlen. Marston bedacht ook de DC Comics strip Wonder Woman. De strip is inmiddels verfilmd, DISC nog niet. Volgens Marston bewegen mensen over twee assen. De verticale as geeft het verschil tussen taakgericht en mensgericht weer, de horizontale as toont het verschil tussen introvert en extravert. Met die assen ontstaan vier kwadranten, die Marston met de letters DISC markeerde. Elk kwadrant heeft een eigen kleur.

De vier kwadranten

DISC staat oorspronkelijk, in het Engels, voor Dominance, Inducement, Submission en Compliance. Letterlijk vertaald wordt dat Dominantie, Invloed, Overgave en Compliantie (naleving). Zowel in het Nederlandstalig als Engelstalig gebruik van DISC kom je uiteenlopende benamingen van assen en kwadranten tegen. Hieronder enkele benamingen die in het Nederlands worden gebruikt:

Betekenissen van de benamingen per as en per kwadrant verschillen. Eenduidigheid is ver te zoeken, terwijl dat voor een consistente beschrijving van de gedragsstijlen toch wel noodzakelijk is. Er zijn wel wat verschillen in betekenis tussen Calculerend, Conformistisch, Consciëntieus en Consistent, om er een kwadrant uit te halen. Dat komt de validiteit niet ten goede, waarover dadelijk meer.

Vragenlijst als meetinsdivument

Niemand is beperkt tot één van de vier stijlen, maar heeft altijd wel iets van elk kwadrant. Een gedragsstijl is dus de verhouding tussen de vier kwadranten, de mate waarin die zich in jouw gedrag manifesteren. Die verhouding stel je vast met behulp van een vragenlijst.

Met die vragenlijsten is iets vergelijkbaars aan de hand als met de benamingen van assen en kwadranten: een gebrek aan eenduidigheid. Er is namelijk niet één vragenlijst, er zijn er meerdere. Die vragenlijsten verschillen nogal van elkaar, zowel inhoudelijk als qua structuur. Bij de ene lijst moet je uit vier opties er één kiezen die het beste bij je past, een andere geeft je maar twee opties om uit te kiezen. Bij weer een andere vragenlijst moet je aangeven welke van de vier het beste past en welke het minste. Het is de vraag of zulke grote verschillen echt altijd tot hetzelfde resultaat leiden. Je vindt diverse vragenlijsten op internet. Daarnaast zijn er vragenlijsten die (deels) door consultancy- en trainingsbureaus zijn ontwikkeld, maar achter een inlog- of betaalmuur zitten.

Geen wetenschappelijke onderbouwing

Om te beginnen is er, voor zover bekend, geen peerreviewed wetenschappelijk onderzoek gedaan naar DISC zelf. Er is wel onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid en de validiteit.

Betrouwbaarheid

Als een vragenlijst betrouwbaar is, geeft die (kort door de bocht) telkens dezelfde uitkomst. In geval van DISC is de vragenlijst bij dezelfde groep deelnemers twee keer afgenomen. De tijd ertussen bedroeg een week. In grote lijnen kwamen de resultaten van beide testafnames met elkaar overeen. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/483/1/012097 Een ander onderzoek vond ook een redelijke betrouwbaarheid, maar constateerde dat de gebruikte test niet goed in elkaar zat en dat de dimensies van DISC niet onafhankelijk waren van elkaar. Dat laatste kan problematisch zijn voor zowel de betrouwbaarheid als voor de validiteit. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1467-9450.00253

Validiteit

Een vragenlijst moet niet alleen betrouwbaar zijn, maar ook valide. Dat betekent dat het invullen van de vragenlijst moet leiden tot een correcte weergave van échte kwaliteiten van de invuller. Met andere woorden, het moet iets zeggen over bijvoorbeeld de mate van dominantie of conformisme van het profiel van de invuller. Daar blijkt dus bij de onderzochte vragenlijsten geen sprake van te zijn. https://econtent.hogrefe.com/doi/10.1026/0033-3042/a000171

Daar komt nog iets bij. Hoe je jezelf beschrijft, bepaalt in grote mate de uitkomst van de test. Het bepaalt namelijk de antwoorden die je kiest. Zie je jezelf als erg dominant, dan zal dat er als belangrijkste kwadrant uitkomen. Omgekeerd betekent het dat je de uitkomst gemakkelijk kunt sturen: wil je er niet als dominant uitkomen, kies dan juist níet die opties:

Het houdt niemand tegen...

Ondanks ontbrekend bewijs is DISC een prima verdienmodel. Een veelheid aan trainings- en adviesbureaus biedt Disc-diensten. Sommige geven ‘hun’ aanpak zelfs in licentie uit.

Daarnaast zijn er de nodige boeken verschenen, zoals van de Zweedse auteur Thomas Erikson. Hij schreef er ‘Omringd door idioten’ over. In 2018 kreeg hij de ‘Fraudster of the Year award’ voor zijn boek. https://theness.com/neurologicablog/personality-test-pseudoscience-swedish-edition/, https://vof.se/wp-content/uploads/2020/01/SurroundedByIdiots_Katz.pdf

Maar waarom dan toch?

Hoe kan zo’n model zo groot en ‘waar’ worden? Daar kun je verschillende verklaringen voor geven, hier geven we er alvast één. Een volgende keer misschien vanuit de actor-netwerk theorie van Bruno Latour. Een model helpt je om een antwoord te vinden op de vraag der vragen: waarom gedragen we ons zoals we doen?

Het antwoord kweekt begrip, inzicht, overzicht. Die vervelende collega is een stuk minder vervelend zodra je begrijpt waar zijn gedrag vandaan komt. Met begrip ontstaat een gevoel van grip: op jezelf, op de ander, op de situatie. Dat geeft weer een gevoel van voorspelbaarheid en beïnvloedbaarheid. De wereld wordt er een stuk handelbaarder door.

Wat er in de praktijk tussen jou en die collega gebeurt, is iets heel anders. Je weet uit die Disc-workshop dat je collega ontzettend rood is en jij veel meer in de combinatie van groen en blauw zit. Door dat begrip (voor jullie beiden) gaat je stressniveau een stuk minder omhoog en reageer je er niet meteen op. Terwijl jij even pas op de plaats maakt, ziet dat er voor de buitenwacht uit alsof je tot tien telt. Door die vertraging komt ook je collega tot rust en wordt de situatie bespreekbaar. Je had er ook voor kunnen kiezen om echt tot tien te tellen, of die cursus mindfulness in gedachten kunnen nemen. Of gewoon even je ademhaling tot rust brengen. Werkt allemaal op dezelfde manier: het geeft rust, stressreductie.

Houd het simpel

Hoe eenvoudiger het model, des te gemakkelijker het antwoord op die vraag der vragen. Zo’n model hoeft geen (wetenschappelijk) hout te snijden.

Er zijn genoeg modellen die door gerenommeerde organisaties worden gebruikt, terwijl de wetenschappelijke basis ervan gering is, ontbreekt of zelfs als onzin is bestempeld. Zoals dat altijd maar weer terugkerend reptielenbrein. En sommige modellen hebben het beschrijvend, verklarend en voorspellend niveau van een horoscoop. Met de betrouwbaarheid van de horoscoop zit het wel goed, mits de astrologen allemaal dezelfde basis gebruiken. Met dezelfde geboortedatum en -plaats komen ze dan allemaal tot hetzelfde sterrenbeeld en dito beschrijving. Zoals DISC dat dus met dezelfde vragenlijst doet. De validiteit is dan weer een ander verhaal.

Trek een horoscoop

Horoscopen werken precies zo. Ze geven je het idee dat je het begrijpt, inzicht hebt, grip krijgt. In de jaren negentig van de vorige eeuw schoten astrologiebedrijven als paddenstoelen uit de grond. Ze boden hun diensten aan het bedrijfsleven aan op uiteenlopende onderwerpen, van werving en selectie tot bedrijfsstrategie. Er bestaat (of bestond?) zelfs een internationale beroepsvereniging. De International Society of Business Astrologers werd in 1997 opgericht. En er is een Nederlandse vakvereniging, de Astrologische Associatie. KLM maakte ooit gebruik van astrologische inzichten aangaande de samenwerking met Air France. Zie dit internetarchief.

Alternatieven?

Als het model voor je werkt, in de zin dat het je de rust geeft om adequaat op iets te reageren, is dat prima. Ook als dat DISC is, of een horoscoop. Het wordt problematisch op het moment dat je er meer aan gaat verbinden, conclusies trekt over hoe gedrag echt werkt, welke drijfveren iemand heeft en wat de beste strategie is. Dan zal het gebrek aan validiteit je opbreken, want er is vrijwel niets dat iets over de ‘echte’ wereld zegt. Dan geeft zo’n model je geen houvast meer.

Er zijn natuurlijk andere modellen om gedrag mee te beschrijven en te begrijpen, modellen die een redelijke of zelfs goede (wetenschappelijke) basis hebben. Dat werkt op de langere termijn altijd beter dan de horoscoopvarianten. Maar daar zul je wel met een wat kritischere blik naar moeten zoeken. Laat je niet verleiden tot het invullen van vragenlijsten bij modellen. Trek liever een horoscoop: sneller en net zo valide.